مطالعه شکاف بهره‌وری در تولید نباتات صنعتی استان‌های مختلف ایران

موضوع همگرایی یا واگرایی بهره‌وری از نظر سیاستگذاری به منظور کاهش فقر منطقه‌ای و افزایش استاندارد زندگی اهمیت دارد. اگر بهره‌وری بدون هیچ گونه دخالتی به یک سطح مشترکی همگرا باشد، نیاز کمی به سیاستهای مناسب برای جبران عقب‌ماندگی و پیشرفت در مناطق عقب افتاده وجود دارد. اگر بهره‌وری روند واگرایی را طی کند، در این صورت سیاستهای روشنی مورد نیاز است تا از عقب‌ماندگی بیشتر بهره‌وری کل عوامل تولید (TFP) و استاندارد زندگی جلوگیری شود. با توجه به اهمیت موضوع، این مقاله در پی یافتن پاسخ به این سؤال است که آیا استانهای مختلف کشور در تولید نباتات صنعتی (پنبه آبی، پنبه دیم و چغندرقند) بنحوی مدیریت می‌شوند تا شکاف بهره‌وری خود را کمتر کنند؟ برای این منظور از شاخص مالم‌کوئیست و همگرایی بهره‌وری استفاده شد. نتایج نشان داد که دامنه تغییرات متوسط رشد TFP پنبه آبی طی سالهای 82-1363، بین 3/0- درصد در استان سمنان و 2/8 درصد در استان فارس می‌باشد. همه استانهای تولیدکننده چغندرقند، به غیر از استان اردبیل، رشد بهره‌وری مثبتی را نشان دادند. بگونه‌ای که استان اصفهان از بالاترین نرخ رشد TFP در دو دهه گذشته برخوردار بوده است. همچنین دو استان مازندران و گلستان در تولید پنبه دیم به ترتیب رشد بهره‌وری مثبت و منفی را تجربه کرده‌اند. نتایج آزمون همگرایی نشان داد که از میان 14 استان تحت بررسی، در تولید پنبه آبی تنها پنج استان اردبیل، کرمان، کرمانشاه، خراسان و یزد و در تولید چغندرقند چهار استان اصفهان، خراسان، اردبیل و همدان روند همگرایی را به سمت میانگین طی می‌کنند. بنابراین، این استانها بگونه‌ای مدیریت شده‌اند که استفاده بهتری از تکنولوژی‌های جدید موجود داشته باشند. در مقابل، همگرایی را نمی‌توان برای هیچ یک از استانهای تولیدکننده پنبه‌دیم پذیرفت.